संस्कृतम् (209)
Tutor Mark Assignment 2020-21
20% Marks Of Theory
2. कस्यचिदेकस्य प्रश्नस्य उत्तरं 40-60 शब्दात्मकं लिखत-
(क) “सुभाशितानि” इति पाठे प्रदत्तं दशकं धर्म-लक्षणं कथं भवान् स्वजीवने घरयिष्यति? लिखत।
उत्तर- धृतिः क्षमा दमोडस्तेयं शौचमिन्द्रियनिग्रहः।
धीविधा सत्यमक्रोधे दशकं धर्मलक्षणम्।।
धृतिः क्षमा, दमः, अस्तेयम्, शौचम्, इन्द्रियनिग्रहः धीः, विधा, सत्सम् आक्रोधः च (इति) दशकम् धर्मलक्षणम |
भावार्थ – धैर्यम्, क्षमाशीलता, दमः । चौर्यवृनेः अभावः शुणिः, इन्द्रियजयः, बुद्धिः, ज्ञानम्, – सत्यम्, क्रोधस्य अभावः च एते दश गुणाः एव धर्मस्य लक्षणानि सन्ति । भूतले एतैः दशगुणैः युक्तः महापुरूषः धर्मात्मा कथ्यते ।
3. कस्यचिदेकस्य प्रश्नस्य उत्तरं 40-60 शब्दात्मकं लिखत-
(क) “प्राणस्य श्रेष्ठत्वम्” पाठं पठित्वा तस्मिन पाठे प्रदत्तानाम् इन्द्रियाणां नामानि तेषां कार्याणि च लिखत।
उत्तर- प्रजापतिना उत्तरं प्रदत्म-प्राणादयः अवदन्-‘भो ! यथा बाला: मनसा विना प्राणेन श्वसन्तः, वाचा वदन्तः चक्षुषा पश्यन्त श्रोत्रोण नृण्वन्तः जीवन्ति तथा वयमपि अजीवाम।“
4. कस्यचिदेकस्य प्रश्नस्य उत्तरं 100-150 शब्दात्मकं लिखत-
(क) “प्राणस्य श्रेष्ठत्वम्” इति पाठे भवद्भिः पठितं यत् शरीरे प्राणाः एव श्रेष्ठाः । स्वमतानुसारं स्पष्टीकुरुत।
उत्तर- ततः श्रोत्रं निरगच्छत् । वर्षान्ते प्रत्यागत्य अपृच्छत्- ‘कथं यूयं मयि निर्गते अजीवत?’ ते प्रत्यवदन् – ‘यथा बधिराः, श्रोत्रेण अशृण्वन्तः प्राणेन श्वसन्तः वाचा वदन्तः चक्षुषा पश्यन्तः, मनसा विचारयन्तः जीवन्ति तथा वयम् अपि अजीवाम।‘
अतः परं मनः निर्गतम् । वर्षं परिभ्रम्य पुनः आगत्य अपृच्छत् कथम् मयि गते यूयम् अजीवत?’ प्राणादयः अवदन्- ‘भो ! यथा बाला मनसा विना प्राणेन श्वसन्त, वाचा वदन्तः चक्षुषा पश्यन्त:, श्रोत्रेण शृण्वन्तः जीवन्ति तथा वयमपि अजीवाम।’
ततः प्राणाः निर्गन्तुं प्रारभन्त। तस्मिन्नेव क्षणे सर्वाणि वाक् प्रभृतीनि इन्द्रियाणि पीडितानि अभवन् कष्टेन च प्राणम् अवदन् ‘भगवन्! मा गच्छ। त्वमेव अस्मासु श्रेष्ठः । त्वम् एव अस्माकं नियन्ता।
5. कस्यचिदेकस्य प्रश्नस्य उत्तरं 100-150 शब्दात्मकं लिखत-
(ख) “यद्भविष्यो विनश्यति” इति पाठे भवद्भिः पठितं यत् जीवने सापफल्यं भाग्यापेक्षया पुरुषार्थेणैव प्राप्तुं शक्यते । अतः एतादृशम् एवं श्लोकं लिखत यस्मिन् पुरुषार्थ भाग्ययोः पुरुषार्थस्य वैशिष्टयं प्रदर्शितं स्याद इति।
उत्तर-
कस्मिंश्चित् जलाशये अनागतविधाता प्रत्युत्पन्नमतिः यद्भविष्यश्चेति यो मत्स्याः प्रतिवसन्ति स्म अथ कदाचित् जलाशयं दृष्ट्वा गच्छद्भिः मत्स्यजीविभिः उक्तं यद् अहो बहुमत्स्योऽयं हृदः कदाचिदपि न अस्माभिः अन्वेषितः । तदद्य तावदाहारवृत्तिः सञ्जाता सन्ध्यासमय चापि संवृत्त:।
अशक्तैर्बलिनः शत्रोः कर्त्तव्यं प्रपलायनम्।
श्रयितव्योऽथवा दुर्गा नान्या तेषां गतिर्भवेत्।।
अरक्षितं तिष्ठति दैवरक्षित सुरक्षित दैवहतं विनश्यति।
जीवत्यनाथोऽपि वने विसर्जितः कृतप्रयत्नोऽपि गृहे विनश्यति ।।
तदहं न यास्यामि भवद्भ्यां च यत्प्रतिभाति तत्कर्तव्यम्। तस्य तं निश्चयं ज्ञात्वा अनागतविधाता प्रत्युत्पन्नमतिश्च परिवारजनेन सह निष्क्रान्तौ।
अनागतविधाता च प्रत्युत्पन्नमतिस्तथा
द्वावेता सुखमेधेते यद्भविष्यो विनश्यति इति ।।
‘अनागतविधाता’ ‘प्रत्युत्पन्नमतिः च सुखेन वर्धेते किन्तु यद्भविष्यः इति नामकः मत्स्यः
मृत्यु प्रात्नोति ।
6. अधेलिखितेषु कमपि एक विषयमधिकृत परियोजना विवरण लिखत-
(क) सप्तम् पाठपर्यन्तम् कतमः पाठः भवद्भ्येः रोचते? तस्मात् का शिक्षा प्राप्यते? भवान् भवती स्वजीवने कथं तत् जीवनमूल्यं धरयिष्यति इति वर्णयत।
उत्तर- रामस्य विमान किष्किन्धतः अयोमयां प्रति गच्छति स्म। मार्गे सः सीताम् विभिन्नानि स्थानानि अदर्शयत्। सः तां स्वर्णिमधतुभिः आवृतं ऋष्यमूक पर्वतम् अदर्शयत् अत्रौव स सुग्रीवेण सह मित्राताम् अकरोत् । पम्पातीरे सः सीतायाः वियोगे विलापम् अकरोत् । अस्याः तीरे सः शबरीम अमिलत्। ततः तत् स्थानं प्राप्तं यत्रा जटायु: रावणेन मारितः आसीत् । अस्मात् स्थानात् विमानतः पंचवटी दृष्टा यतः सीता रावणेन हृता आसीत्। गोदावर्याः तीरे अगस्त्यस्यआश्रमः दृष्टः । यमुनातीरे भरद्वाजस्य आश्रमः दृष्टः । इतः अग्रे श्रृंगवेरपुरम् | दृष्टं यत्रा गुहः वसति स्म नातिदूरे एव सरयूतीरे, अयोमयां दृष्ट्वा रामः सीताम् अकथयत् “भो सीते! पुनः आगता अयोमयाम् प्रणामं वुफरु।
Sanskrit tma 2021.22 please ans